دانه هایی ( بُثورات ) را که در اثر بسته شدن مجاری غدد چربی پوست در صورت، گردن، پشت، شانه ها و سینه بوجود می آیند جوش یا آکنه می گویند. این ضایعات بصورت جوش های سر سیاه، سر سفید، جوش چرکی، کیست CYST(کیسه تو خالی کوچک حاوی چرک) و ندول NODULE(تورم توپر،کوچک وسفت حاوی چرک )می توانند بروز کنند. آکنه در اکثر نوجوانان دیده میشود و می تواند تا پایان جوانی و حتی بالای سی سال هم دیده شود. آکنه معمولاْ بعد از چند سال بهبود می یابد ولی نمیتوان آن را به حال خود گذاشت چون با بهبود بعضی از جوشها، جوشگاه SCAR (فرورفتگی کوچک وکم عمق با پهنای چند میلیمتر) بوجود آمده تا پایان عمر باقی می ماند و از نظر زیبائی مشکل ساز هستند. گرچه این جوشگاه ها گاه به طور نسبی قابل ترمیم هستند ولی مانند پوست سالم نمی شوند. در بعضی مواقع جوشگاه ها از نظر روحی فرد را آزار می دهند. بنابراین عاقلانه این است که آکنه را درمان نمود تا جوشگاه را؛ چون درمان آکنه راحت تر و ارزانتر بوده و نتیجه کار هم رضایت بخش تر است.
آکنه سرسفید (کمدون سفید) آکنه سرسیاه (کمدون سیاه) آکنه کیستی
آکنه معمولی (پاپولار) آکنه چرکی (پوسچولار) آکنه باپوست قرمز(روزاسه)
چگونگی بوجود آمدن آکنه:
غدد سباسه SEBACEOUSیا چربی از بدو در هر دو جنس وجود دارد. در اوایل دوران بلوغ با ترشح هورمون مردانه یا آندروژن این غدد شروع به بزرگ شدن نموده و فعالیت خود را که تولید و ترشح چربی است، بشدت افزایش میدهند. غدد چربی در تمام سطوح پوستی بجز در کف پا و دست وجود دارد ولی بیشترین تراکم آنها در صورت، سینه، پشت و شانه ها است. غدد چربی ترشحات خود را بوسیله مجاری چربی که در ارتباط با فولیکول مو است، به سطح پوست تخلیه می کند.( به مبحث ساختمان مو دربخش ریزش مو مراجعه نمائید) افزایش ترشح چربی باعث صدمه به مجاری غدد میگردد و سلول های جدار این مجاری آسیب دیده و کنده می شوند و این سلول های صدمه دیده بهم پیوسته و تولید پلاک PLAQUE یا لخته می کنند و می توانند مجاری را مسدود نمایند. از طرفی در بعضی افراد پوسته ریزی نرمال، بعلت بعضی نقص ها در آنزیم های لازمه برای پوسته ریزی طبیعی، بطور کامل انجام نمی گیرد و پوسته های روی هم انباشته شده در منافذ مجاری چربی باعث بسته شدن این مجاری می شوند. با بسته شدن این مجاری به هر وسیله، چربی در مجاری انباشته شده و باکتری های موجود در این مجاری رشد زیادی کرده و این چربی ها را تخمیر میکنند و مواد شیمیائی تولید شده در اثر تخمیر و ترشح بعضی مواد از باکتری های موجود و همچنین انباشتگی چربی در مجاری باعث صدمه بیشتر به دیواره مجاری شده و آن را بطور کامل از بین می برند. با ورود چربی، سلول های مرده دیواره، باکتری ها و مواد تخمیری و آنزیمی به داخل پوست فرآیند التهاب فعال شده و سبب قرمزی و چرکی شدن جوش میگردد.
عوامل ایجاد کننده یا مستعد کننده آکنه :
۱- چربی سطح پوست: پوستهای چرب یکی از عوامل ایجاد آکنه یا جوش صورت میباشند.
۲- گروهی از میکروبهایی که روی پوست زندگی میکنند.
۳- التهابات ایجاد شده روی پوست.
۴- انسداد مجاری غددی زیرپوستی.
5- افزایش چربی زیر سطح پوست
6- استفاده از کرمهای آرایشی که چربی زیادی دارند
7- کار کردن در محیطهایی که هوای آن محیط زیاد گرم میباشد؛ مانند افرادی که بیشتر در آشپزخانهها و محیطهای گرم داخل کارخانه کار میکنند
8- مصرف بعضی از داروها مانند لیتیوم.
9- استفاده از داروهای کورتونی که به صورت نادرست تجویز شود.
10- استفاده از استروئیدهای آنابولیزان (داروهای افزایش دهنده حجم عضلات) در آقایان ورزشکاران.
رژیم غذائی:
اصولاً فرمول خاصی برای رعایت رژیم غذایی جهت کاهش آکنه وجود ندارد.بهترین فرمول اینست که هرشخص به تجربه،خوراکیهایی را که باعث تشدید آکنه میشوند،یافته واز آنها دوری کند.البته مقدارواندازه خوراکی نیز بی تاثیر نبوده ودرحالیکه ممکنست مثلا یک عدد شکلات کوچک تغییری ایجاد نکند،ولی خوردن چند عدد ازهمین شکلات با چند عدد آکنه همراه خواهد بود.
غذاهای چرب و شیرین در بعضی افراد جوشها را بدتر می کنند ولی این عمومی نیست و بقیه افراد نیاز به رژیم غذائی ندارند. ترشح زیادی انسولین در خون و رسیدن آن به پوست در برخی افراد باعث ایجاد جوش می شود. با خوردن غذاهای شیرین و چرب ترشح انسولین افزایش می یابد. پس فقط افرادی که با خوردن چربی و شیرینی دچار جوش می شوند نیاز است که از خوردن این غذاها پرهیز کنند. البته باید توجه داشت که عوامل دیگری نیز در ایجاد و تشدید جوش سهیم هستند. پس باید موقعی قضاوت کرد که این غذاها باعث تشدید جوش می شوند که با هر بار مصرف آنها جوش بدتر شود. از جمله غذا و خوراکیهایی که باعث این علت میشوند شامل: غذاهای چرب، تنقلات، خرما، کشمش، محصولات دریایی ( ماهی و میگو )، بعضی از میوه جات ( موز ، کیوی ، خرمالو ) و غیـره. بهـترین راهکار پرهیز از مواد غذایی و خوراکیهایی است که فرد اظهار میکند با خوردن آنها جوش صورتش بدتر میشود.
نور خورشید:
گرمای حاصل از نور خورشید باعث تحریک ترشح چربی و از طرفی باعث خشک شدن منافذ می شود. پس بهتر است از قرار گرفتن در تابش مستقیم آفتاب اجتناب کرد.
فراورده های آرایشی:
افرادی که پوست چرب و دارای جوش هستند باید از کرم پودر و مرطوب کننده و حتی ضد آفتاب هایی استفاده کنند که فاقد چربی باشد. این محصولات باید غیر آکنه زا و غیر کومدون زا باشند. موااد آرایشی را باید روزی دوبار از صورت خود با آب و یا شیر پاکن های فاقد چربی و سازگار با پوست چرب پاک کنید. کرم پودرهای رنگی فاقد چربی می توانند قرمزی پوست شما را از نظر مخفی کنند. در صورت لزوم از مارکی استفاده شود که باعث التهاب پوستی نگردد (شما به آن حساسیت نداشته باشید که با تست کردن در داخل بازو می توانید از سلامت آن مطمئن شوید)
دوران بارداری و عادات ماهیانه:
در ۳ ماهه نخست بارداری و چند روز پیش از قاعدگی به خاطر نوسانات هورمونی آکنه تشدید میگردد.
درمان آکنه :
چند روش برای درمان آکنه وجود دارد.توجه داشته باشید که درمان قطعی برای آکنه موجود نیست وفقط اندک کسانی از درمان نتایج درخشان بدست می آورند.بدن انسان بسیارپیچیده بوده وهنوز علم پزشکی پاسخ بسیاری از نادانسته ها را ندارد.لذا مشخص نیست که چرا افراد زیادی که به ظاهر مشکل شبیه بهم دارند،چراازیک درمان مشابه،نتایج بسیارمتفاوتی میگیرند.لذا برای درمان آکنه ،هدف رابر کنترل وکاهش شدت وتعداد جوشها بگذارید نه ریشه کنی آنها.ازابتدای سن بلوغ تا حدود 25 سالگی بیشترین تعداد آکنه دیده میشود.برخی افراد پس از سن 25 سالگی بسرعت با کاهش آکنه مواجه شده وبرخی نیز تا پس از سن 40 سالگی هنوزجوش میزنند.برخی بشدت وابسته به نوع خوراکی مصرفیشان بوده وبرخی دیگربا تغذیه ارتباطی نمیابند.پس باید انواع راهها را امتحان کرد تا به بهترین نتایج رسید.هیچ پزشکی نمیتواند با قاطعیت مشکل را حل کند وآزمون وخطا بسیارکاربرد دارد.هرچند که نباید ناامید شد.هرسال ابزار، روشها وداروهای جدیدی به بازارعرضه شده،که عموما با نتایج بهتری نسبت به نسل قبل از خود همراهند.
انواع روشها :
1- داروها :
انواع داروهای خوراکی وموضعی برای درمان آکنه ارائه شده اند.بازهم تاکید میشود که برای تعیین مناسبترین روش یا دارو،باید دست به تجربه زد.گاه تیر اول به هدف خورده وگاه تیرآخر هم به هدف نمیخورد.
معروفترین ودرعین حال پرعوارض ترین وغیرقابل اعتمادترین داروی خوراکی، روآکوتان (ایزوترتینوئین ISOTRETINOIN) بوده که علاوه بردرمان ظاهری،گاه میتواند مشکل را ریشه کن نماید.ادامه مطلب را درزیرشاخه داروها مطالعه نمائید.
آنتی بیوتیک ها پرمصرفترین،ومهمترین دسته داروئی میباشند.درموارد شدید ومقاوم به انواع درمانهای موضعی،بسیارکمک کننده هستند.ازجمله این داروها میتوان ازکلیندامایسین،تتراسایکلین،اریترومایسین و…نام برد. ادامه مطلب…اینجا را کلیک کنید.
درمانهای موضعی زیادی برای درمان آکنه وجود دارند.ازگیاهی گرفته تا مصنوعی،کرم یا لوسیون،محلول ضدباکتری یا لایه بردار…هرکدام مزایا ومعایب خود راداشته وگاه موجب عوارضی مثل سوزش،خارش،قرمزی وحتی تشدید آکنه میشوند.پس اینها هم باید برای هرفرد جداگانه بررسی شوند. ادامه مطلب…اینجا را کلیک کنید.
2- لیزر:
اثرات لیزرو IPL (برای آشنائی با این دستگاه …اینجارا کلیک کنید) درمورد کم شدن آکنه شناخته شده میباشد. پرتوهای لیزرباعث تحریک خونرسانی وبدنبال آن کاهش میزان باکتری وعفونت در پوست میشود.ادامه مطلب…اینجا را کلیک کنید.
3- میکرودرم ابریژن MICRO DERM ABRASION :
همانطورکه درمبحث بوجودآمدن آکنه خواندید،مسدود شدن مجرای چربی درپوست علت اصلی شروع شدن آکنه بوده وچنانچه بتوان ازمسدود شدن جلوگیری نموده یا آنرا برطرف نمود،رشد تولید آکنه متوقف شده یا کاهش میابد.میکرودرم ابریژن (برای آشنائی با این دستگاه …اینجارا کلیک کنید) بابرطرف کردن لایه های مسدودکننده پوست به جلوگیری ازشروع شدن روندآکنه سازی کمک مینماید. ادامه مطلب…اینجا را کلیک کنید.
4- R.F :
این ابزار(برای آشنائی با این دستگاه …اینجارا کلیک کنید) نیز با تحریک خونرسانی درپوست،باعث کاهش باکتری وعفونت مجرای چربی وبدنبال آن کاهش آکنه میشود. ادامه مطلب…اینجا را کلیک کنید.
غذاهای مفید :
تعداد کمی از متخصصان پوست عقیده دارند که رژیم غذایی نمی تواند بر آکنه اثر بگذارد؛ اما متخصصین تغذیه زبده و دارای تجربه کافی و نیز پزشکان طب جایگزینی، در این زمینه موفقیت های چشم گیری با رویکرد رژیم غذایی به دست آورده اند.
به نظر می رسد که کمبود روی در رژیم غذایی، در التهاب و تورم پوست و تأخیر در بهبود زخم و شرایط بروز آکنه نقش داشته باشد.
جگر در برگیرنده مقادیر بالای ویتامین A است که به کاهش جای زخم کمک می کند. هویج و سیب زمینی شیرین حاوی بتاکاروتن است که به ویتامین A تبدیل می شود. دریافت کافی بتاکاروتن برای آکنه مفید است.
غلات سبوس دار نیز حاوی کروم است که به کاهش عفونت پوست کمک می کند.
تخم بزرک، کنجد، ذرت بو داده و آفتاب گردان محتوی اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز برای بهبود پوست هستند. می توان مواد فوق را با هم چرخ کرد و در یخچال نگه داری نمود و با ماست، میوه ها، سوپ ها و غلات مصرف کرد.همچنین توت ها، مرکبات، فلفل و انبه منابع غنی ویتامین C هستند که برای سلامت سیستم ایمنی و مقابله با عفونت های باکتریایی مورد نیازاند .
آواکادو و جوانه گندم محتوی ویتامین E است که به ساختار پوست و سلامت آن کمک می کند .
سیر، پیاز و تخم مرغ حاوی سولفور است که به رهایی از آکنه کمک می کند .
روغن پامچال محتوی گاما لینولئیک اسید است که به ایجاد پوست تازه کمک کرده و آن را نرم و قابل ارتجاع نگه می دارد .
تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی غنی از چربی های ضروری که بیشتر در مغزها، دانه ها و ماهی های روغنی یافت می شود، می تواند در حفظ سلامت پوست نقش داشته باشد .
بعضی از گیاه شناسان توصیه می کنند که مالیدن مخلوط روغن درختچه چای و برگهای کلم و سیرتازه بر روی پوست مبتلا به آکنه می تواند مفید واقع شود .