آسیب پوستی

آسیب پوستی :  برای درک درست دلایل وانواع آسیبهای پوستی بهتراست که ابتدا با ساختمان طبیعی پوست آشنا شوید.

اجزا و ساختمان پوست :

• در هر اینچ مربع از پوست ، با ضخامت متغیر بین ۱ تا ۴ میلیمتر ، اجزا ی متعددی را می توان مشاهده نمود که با تعداد شگفت آوری در کنار هم به ایفای نقش خود می پردازند. ۶۵۰ غده ترشح کنندهُ عرق, ۶۵ فولیکول مو , ، بیش از ۱۷ متر مویرگهای ظریف خونی ، هزاران سلول حس لمس ، پایانه عصبی و سلولهای لانگرهانس در هر اینچ مربع از پوست در کنار هم قرار دارند که علاوه بر آنها سلولها ی ملانو سیت  ( سازنده ملانین ) را نیز باید اضافه نمود .
• به طور کلی دو نوع غده در داخل پوست وجود دارند :
• ۱- غدد ترشح کننده چربی  ۲- غدد ترشح کننده عرق
• معمولا دهانه هر کدام از غدد چربی به یک فولیکول مو باز می شود ، اما در بعضی از موارد در پای هر فولیکول مو چند غده چربی وجود دارد که سبب تجمع چربی(sebum ) بر روی پوست می گردد.
• غدد عرق عمیقا “ در داخل لایه های زیرین پوست ( درم) به صورت پایانه های فنری شکل ریشه دوانده اند که توسط یک لوله تو خالی جهت دفع عرق از لایه های بالاتر (اپیدرم یا روپوست )عبور کرده و دهانه کوچک آن در سطح پوست باز می شود .
• شایان ذکر است تعریق سبب پاکسازی پوست که همانا خروج آلودگیها از خلال دهانه کوچک مزبور می باشد ، نمی گردد.

لایه های پوست :

پوست از لایه های مختلفی تشکیل شده که عبارتند از:

• ۱- لایه اپیدرم یا روپوست (EPIDERMIS)
• ۲- لایه درم یا پوست (DERMIS)
• ۳- لایه هیپو درم یا زیر پوست (HYPO DERMIS)

 

اپیدرم :

این لایه سطحی ترین لایه پوست می باشد و بیشتر شامل سلولهای مرده و شاخی است. ضخامتش از ۰٫۰۴ تا ۱٫۶ میلی متر متغییر می باشد .سلولهای لانگرهانس که ایمنی پوست را برعهده دارد ، ملانوسیتها و آنزیم تیروزیناز که عهده دار تولید رنگدانه های ملانین و تنظیم رنگ پوست است ،که افزایش حجم وتعداد آنها میتواندموجب ایجاد لک شود.در این لایه قرار دارند. محصولات آرایشی و بهداشتی نظیر پاک کننده ها ،لایه بردار ها ، ترمیم کنند ه ها یا مرطوب کننده ها نیز بر این لایه تاثیر می گذارد .

درم :

در زیر لایه اپیدرم واقع شده است. این لایه مهمترین بخش پوست است که وظیفه حفظ آب ، سفتی ، و قابلیت ارتجاعی پوست را دارد. لایه دوم شامل سه قسمت است. این لایه ۵ تا ۷ برابر ضخیمتر از اپیدرم است و به وسیله یک غشاءپیوندی پایه به آن متصل شده است .

درم از یک غشاء ضخیم ارتباطی تشکیل شده است که در حقیقت شبکه بهم بافته ای است از مویرگها ی خونی و لنفی ، رشته ها وپایانه های عصبی وحسی ،کلاژن و فیبرهای پروتئینی الاستین که وظیفه آنها نگهداری و حفظ رشته های عصبی می باشد .فولیکول های مو ، مویرگهای خونی ، غده های چربی و عرق نیز در این لایه قرار دارند . وظیفه اصلی این لایه حفظ استحکام و ارتجاع پوست می باشد .

وظایف اصلی درم :

• اپیدرم را به کمک شبکه وسیع وظریف مویرگها ی خونی خود ، تغذیه می کند .
• به کمک شبکه محکمی از کلاژن و رشته های پروتئینی الاستین، سبب استحکام بافت پوست می شود .
• خاصیت ارتجاعی و کشسانی پوست را تامین می کند .
• به عنوان یک منبع دخیره آب عمل می کند .
• پوست را در مقابل آسیبهای مکانیکی محافظت می کند .
• نقش مهمی به عنوان یک گیرنده حسی ویک تنظیم کننده داخلی بازی می کند .
• فیبرهای پروتئینی کلاژن مسئول سفتی پوست می باشند.
• فیبرهای پروتئینی الاستین موجب خاصیت ارتجاعی پوست می گردند.
• مواد ژله مانند که نگهدارنده آب پوست می باشند و غنی از قند های ضروری (پلی ساکرایدها) است.

هیپودرم :

هیپودرم ،سومین و آخرین لایه پوست ،پوست را به بافتهای ماهیچه ای متصل می نماید .

این لایه به دلیل فراوانی سلولهای چربی، خاصیت ارتجاعی بسیار داشته و به عنوان ضربه گیر (مثل عملکرد فنرها در اتومبیل ) عمل می کند . ضربه گیری این لایه ، نقش بسیار مهمی در حفظ و نگهداری مویرگهای خونی و پایانه های عصبی دارد .

پوست را می توان به یک ساختمان چوبی تشبیه کرد که هر یک از اجزای فوق ، یکی از بخشهای این ساختمان را تشکیل می دهند. لایه اپیدرم مانند سقف خانه است و لایه درم اساس و یا پایه ساختمان را تشکیل می دهد. کلاژن و الاستین هم مثل تیرهای عمودی و افقی هستند که به ساختمان استحکام می بخشند.

اپیدرم مسئول زیبایی و شادابی ظاهری پوست است .

پوست را در مقابل خشک شدن ( از دست دادن رطوبت ) ، نفوذ مواد شیمیایی مضر ومیکروبها حفاظت می نماید .

اپیدرم یک لایه فعال متابولیکی است که سنتز چربیها (لیپیدها ) را برعهده دارد .

اولین سد دفاعی در مقابل حمله مواد اکسید کننده در بدن به شمـار می رود.

عوامـل مقـابله کننـده با رادیـکالـهای آزاد نظـیـر ویـتامـین E ، ویتامینC و Superoxide Dismutase در این لایه قرار دارند.

قابلیت نگهداری مقادیر متنابهی از سرامیدها و glycosaminoglycons را دارا می باشد .

اپیدرم حاوی مقدار زیادی آب است . هرچه بدن جوانتر باشد ، آب بیشتری در پوست وجود دارد .با افزایش سن ظرفیت نگهداری آب در پوست کاهش می یابد و در نتیجه پوست به سمت خشک و چروک شدن متمایل می گردد .

اپیدرم ، علاوه بر این ، اولین سد دفاعی بدن در مقابل هجوم میکروبی محیط اطراف بدن به شمار می آید که در این میان عملکرد خود را مدیون حضور سلولهای لانگر هانس می باشند .

سلولهای لانگرهانس بسیار به تابش اشعه ماوراء بنفش حساسند .حتی تابش خفیفی از اشعه ماوراء بنفش قادر است سلولهای لانگرهانس را از بین ببرد که این مسئله می تواند به کاهش ایمنی سطح بدن منجر شود .

همچنین با افزایش سن ، به طور طبیعی تعداد این سلولها کاهش می یابد که این خود می تواند دلیلی برای افزایش شیوع سرطان در افراد مسن نسبت به جوانان باشد .

در سطوح تحـتانی لایه اپیـدرم ، سلولـها از طریق تقسیم میتـوزی ، تکثیر می یابند . هر سلول ، با حفظ سلول والد توانایی تولید یک سلول جدید را نیز دارا می باشد . سلول جوانتـر در جای خـود باقی مانده و سلول پیـرتر از لایـه های اپیدرم رد شده و به سطح می رسد . این سلولها ضمن حرکت خود به سطوح بالاتر با ماده ای به نام کراتین پرمی شوند وآب و چربی خود را از دست می دهند .فسفولیپید موجود در آنها به گلیکـو لیپید ، کلستـرول و سرامیدها تبدیل می شود .در پایان حرکت به صورت لایه ای از سلولها ی مرده روی سطح پوست قرار می گیرند .

 

آسیب پوستی :

به یاد داشته باشید که هرنوع آسیب به پوست،چنانچه به لایه اپیدرم محدود شود،معمولاً بدون هیچ رد پا ومشکلی ترمیم میشود.هرچند که گاه ممکن است تغییرات دررنگ پوست یا باایجاد خال یا کک ومک دیده شوند،ولی متاسفانه بیشتر آسیبهای پوستی بدلیل نازک وظریف بودن اپیدرم ازآن رد شده وبه درم یا هیپودرم میرسند. برخلاف اپیدرم که معمولا بدون مشکل ترمیم میشود،درم یا هیپودرم گاه با ایجاد مشکلاتی مثل اسکار(SCAR)که یک رد پا ازآسیب ایجادشده بوده وبه شکلهای متفاوتی دیده می شود، گوشت اضافه (بافت کلوئید KELOID TISSUE)،بجا ماندن فرورفتگی (اسکارفرورفته PITTING  SCAR) مانند آبله مرغان یا آکنه شدیدوتغییرات شدید رنگ پوست،التیام می یابند.هرچند که درسالهای اخیر،روشها وداروهای کمک کننده به ترمیم بهترپوست ارائه شده اند،ولی هنوز راه زیادی تا اطمینان ازترمیم کامل وبدون اما واگرپوست،پس ازآسیبهای جدی مانده است.

آسیبهای پوستی یا دراثریک حادثه وناخواسته  یا باقصددرمان وآگاهانه (مثل انجام لیزر یا لایه برداری پوست یا سوزاندن خال) توسط پزشک ایجاد می شوند.اصل مهم همان است که ذکرشد.ترمیم آسیبهای پوستی فقط وقتی که محدود به اپیدرم باشد،بدون مشکل التیام یافته ولی درمواردی که درم یا هیپودرم آسیب ببینند،ماندن یک یادگاری روی پوست بسیارمحتمل است.

عکس اول اسکارهای فرورفته پس از یک دوره آکنه شدید التهابی میباشد.عکس دوم بافت کلوئید راپس ازسوختگی شدیدنشان میدهد.

برای آگاهی بیشترشما ازچگونگی ایجاد واحتمال اسکار پس ازآسیب پوستی مثال های زیررامطالعه بفرمایید.

۱- شما زیرپوست ناحیه ساعد خود دارای یک غده چربی به قطرحدود ۱ سانتیمتر هستید.بانظر پزشکتان باید به روش جراحی خارج شود.درنتیجه یک برش به اندازه همان غده باید به پوست شما داده شود.پس از اتمام کار وچنانچه یک جراحی ظریف انجام شود،درحدود ۲ هفته برای ترمیم اولیه زخم شما زمان نیاز است.ترمیم اولیه ایجاد یک چسب وتارهای ظریف طبیعی (رشته های فیبرینی) بین دو طرف زخم میباشد.بتدریج این چسب طبیعی وتارهای فیبرینی جای خودرا به سلولهای درحال رشد داده وکم کم طی ماهها روند ترمیم به پایان میرسد.میبینید که این روند ماهها به درازا میکشد.ولی احساس ما این است که پس ازکشیدن بخیه ها زخم ترمیم شده وبه اصطلاح جوش خورده است.دربهترین حالت یک خط باریک درمحل بخیه برای ابد باقی میماند.البته درباره توانایی وتکنولوژی امروز پزشکی صحبت میکنم وممکن است طی سالهای آینده باپیدا شدن ابزار وروشهای جدید،دیگر چیزی به نام جای زخم را شاید فقط درکتابهای تاریخ بتوان یافت.! اگر کمی بدشانس تر باشید،ممکن است این خط نازک به جای مانده،کمی پهن تر شود.واگر خیلی بدشانس باشید،دچارگوشت اضافه یا تیرگی  محل جراحی خواهید شد.متاسفانه این عوارض به سختی درمان شده یا اصلا درمان نخواهند شد.تمام این مشکلات احتمالی به دلیل اینست که درحین جراحی تمام لایه های پوست بریده شده وآسیب میبینند.

۲- حین دویدن به زمین خورده ودچارخراشیدگی درپوست ناحیه زانو وکف دستها میشوید.یک لایه نازک ازروی پوست شما کنده شده است.به احتمال زیاد فقط دچارآسیب دیدگی اپیدرم شده اید.پس میتوان امیدواربود زخم کامل وبدون ردپا خوب شود.البته درروند ترمیم هر زخمی دوره ای نسبتا طولانی(چندهفته تا چند ماه) تغییرات رنگ،جذب کبودی وتورم،قرمزی،تورم،خارش وگاه عفونت وجود دارد که گریزناپذیربوده ولی آنچه مهم است اینست که نتیجه نهایی خوب باشد.تغییرات نامبرده ازهرفردبه فرد دیگر به شدت متغیربوده وبستگی کامل به ژنتیک،مراقبت وعوامل دیگر دارد.

۳- حین کاربابنزین یا آشپزی دچارسوختگی نسبتا شدید شده وپوستتان عمیق میسوزد.حداقل دچارسوختگی درم شده اید.به احتمال زیاد پس از ترمیم پوست،بافت کلوئید یا اسکارسوختگی (چین خوردگی ومچاله شدن پوست) تشکیل خواهد شد.البته شانس ترمیم نسبتا مناسب را با لیزر،دارو وجراحی خواهید داشت.

یک نمونه ازبیماران من درمطب با کلوئید گردن به علت جراحی اشتباه  که پس از ۳ سال درمان مشاهده می کنید:

به روز آوری بهمن ۹۴