خال : دو نوع خال به طورکلی وجود دارد : ۱- اکتسابی (به مروردرطی عمردربدن ایجاد میشوند) ۲- مادرزادی
خالهای اکتسابی نتیجه تجمع خوش خیم سلولهای ملانوستیک(سلولهای حاوی ملانین یا همان رنگدانه )در محل اتصال درم به اپیدرم میباشند. به خالهای اکتسابی ، خالهای ملانوسیتی هم گفته میشود. در دوران کودکی بیش از ۹۰ درصد از خالهای دارای تکثیر ملانوسیتی در محل اتصال درم و اپیدرم ایجاد میشوند. در حدود یک درصد از کل نوزادان تازه متولد شده دچار خالهای مادرزادی هستند این خالها در اندازههای کوچک ، متوسط و بزرگ هستند این خالها ممکن است گاهی به اندازهای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی تنه یا اندام را درگیر نمایند. عموما خالها بیخطر هستند مگر آنکه بدخیم یا سرطانی تبدیل شوند.
خالهای ملانوسیتی اکتسابی :
خال جانکشنال (JUNCTIONAL NEVUS)
این خالها بیشتر در دوران کودکی وجود دارند و در اکثر افراد فاز نسبتا گذرایی از رشد اولیه یک خال مرکب هستند که در بزرگسالی به خال مرکب تبدیل میشوند. از نظر ظاهری نیز به صورت یک لکه رنگی (تغییر رنگ پوست در اثر ازدیاد ملانین یا انبساط رگهای خونی) اندکی برجسته یا پهن هستند. که اندازهای بین یک میلیمتر تا یک سانتیمتر دارند. رنگ این خالها از قهوهای روشن تا تیره متغیر است، گرد یا بیضی و متقارن است و شایعترین محل آن در کف دست و پا میباشد.
خال مرکب (COMPOUND NEVUS)
به شکل یک برجستگی بزرگ برجسته ، مدور یا بیضی و متقارن بوده، رنگ آن از قهوهای روشن تا تیره متغیر است. در دوران بلوغ ، اغلب خالهای مرکب درشت و پررنگتر بوده و موهای زبری از داخل آنها به خارج رشد مینماید. این ضایعات میتوانند در هر نقطهای از سطوح جلدی – مخاطی ، ملتحمه و حنجره دیده شوند. شایعترین محل آنها در تنه بدن میباشد.
خال داخل درمی (پوستی) (INTRADERMAL NEVUS)
این نوع خالها به صورت پاپولهای گنبدی ، کروی و نرمی هستند که هیچگاه دچار تیرگی شدید نمیشوند و رنگ آنها قهوهای کمرنگ بوده که به تدریج تبدیل به قرمز گوشتی میشوند. گاهی نیز ممکن است چند عدد مو در داخل آنها جوانه بزند. این خالها معمولا کم عروق هستند ولی گاهی پرعروق میشوند. این نوع خالها عمدتا در بالغین دیده میشوند.
خالهای ملانوسیتی مادرزادی :
در بدو تولد ممکن است بسیار کم رنگ باشند و به همین دلیل ممکن است به آنها توجه نشود. خالهای ملانوسیتی مادرزادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری نسبت به سرعت رشد شیر خواران دارند و با گذشت زمان کوچک میشوند. خالهای ملانوسیتی مادرزادی درشت معمولا بلافاصله بعد از تولد دیده شده و والدین را نگران میکنند. شایعترین مناطق درگیری عبارتند از: قسمت تحتانی پشت و رانها. این خالها ممکن است به اندازهای بزرگ شوند که قسمتی از اندام را فرا بگیرند. در مواردی موهای زبری بر روی آنها رشد میکند.
شانس بروز بدخیمی در این خالها فقط بین ۶ – ۴ درصد در تمام عمر می باشد. خالهای کوچک و متوسط فقط در دوران بعد از بلوغ امکان بدخیمی دارند و به همین دلیل چنانچه این خالها رشد غیر طبیعی دارند تا سنین ۱۲ – ۱۰ در مورد برداشتن باید اقدام کرد. از آنجا که خالهای درشت خطر بالایی برای بدخیمی دارند و از نظر زیبایی نیز برای بیمار قابل تحمل نیستند باید حتیالامکان در سنین پایینتر ، برداشته شوند.
خال بدخیم (DYSPLASTIC NEVUS)
در حدود ۳ – ۲ درصد از بالغین جوان به این نوع از خالها مبتلا هستند. این ضایعات معمولا از جنس خالهای مرکب هستند.در انواع ارثی و خصوصا در افرادی که قبلا حداقل یکبار دچار ملانومای بدخیم شدهاند، وجود این خال به عنوان یک ریسک فاکتور برای ابتلا به ملانوم بدخیم محسوب میشود. از نظر بالینی نیز معمولا ضایعاتی هستند که قطری بیش از ۵ میلیمتر داشته و دارای حاشیهای نامنظم و درجاتی از التهاب و پیگمانتاسیون نامنظم میباشند.
بهترین روش برخورد با این خالها ، تهیه شرح حال و پیگیری و نظارت میباشد. به مجرد ایجاد هر گونه تغییری باید این خالها را برداشت.
ملانوم بدخیم (MALIGNANT MELANOMA)
ملانوم پوستی از ملانوسیتهای پوست که تغییرات بدخیمی پیدا کردهاند منشا میگیرد. این سرطان از بدخیمترین سرطانهای پوست محسوب میشود. شیوع ملانوما در دهههای اخیر رو به افزایش بوده ، بطوری که در دنیای صنعتی به عنوان یک سرطان شایع مطرح میباشد و در زنان بعد از سرطان ریه رتبه دوم را کسب کرده است. علت اصلی ملانوم ناشناخته است. به همین دلیل سرطان شناس ها ، دلایل متعددی شامل دلایل ژنتیکی ، تابش اشعه ماورای بنفش (آفتاب یا سولاریوم) و تماسهای محیطی را در ایجاد این بیماری دخیل میدانند.
مواردی که نام برده میشود نیاز به آزمایش و در صورت لزوم برداشتن دارند:
- بزرگ شدن سریع خال
- رنگ ضایعه از خرمایی تا قهوهای تیره در یک زمینه صورتیرنگ
- قطر ۵ تا ۱۵ میلیمتر (بزرگتر از خالهای معمولی)
- تعدادبسیار زیاد (افراد دارای خالهای بدخیم ممکن است تا حدود ۱۰۰ خال پوستی داشته باشند در حالی که بیشتر افراد معمولی حداکثر ۱۵ تا ۲۰ خال دارند.)
- افزایش رنگ خال (تیره تر شدن )
- هـر نـوع تغییر در رنگ خال به صورت نامتقارن
- رشد قسمتی از خال و نامتقارن شدن از نظر شکل خال
- تغییر در حاشیه خال از نظر رنگ یا شکل
- زخمی شدن خال و ایجاد خونریزی
- دردناک شدن یا خارش
افرادی که سابقه خانوادگی خالهای بدخیم، ملانوم یا سایر سرطانهای پوستی را دارند و یا افراد دارای نژاد اروپای شمالی با موهای روشن و ککومک پوستی استعداد بیشتری برای ابتلا دارند. افرادی که پوستی لطیف با موهای فرفری دارند و آنهایی که بر روی پوستشان به میزان زیادی خال وجود دارد نیز بیشتر از بقیه با سرطان پوستی تهدید میشوند.
به طور کلی حتی اگر هیچ ضایعه مشکوکی هم ندارید، توصیه میشود در سال حداقل یک بار به متخصص پـوست مراجعه کنیـد و همواره از وضعیت پوست بدن خود آگاه باشید.
برای پیشگیری از سرطان پوست باید از ویتامینهایی نظیر C، E و A و همچنین سلنیوم به وفور استفاده کنید. کارتنوئیدها نیز در بدن به صورت آنتیاکسیدان عمل کرده و از ابتلا به سرطان پوست جلوگیری میکنند. استفاده از میوهها و سبزی های تازه چند نوبت در طول روز شما را در مقابل بسیاری از بیماریها بیمه میکند.